7 bước định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS giúp chọn đúng nghề ngay từ sớm

Trong bối cảnh thị trường lao động liên tục thay đổi và các ngành nghề mới xuất hiện không ngừng, định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS đã trở thành bài toán quan trọng đối với mỗi gia đình và nhà trường. Việc giúp học sinh định hướng nghề nghiệp sớm sẽ tạo tiền đề vững chắc cho tương lai, giúp các em phát huy tối đa tiềm năng và chọn đúng con đường phát triển phù hợp. Bài viết sau đây sẽ chia sẻ 7 bước định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS đơn giản, dễ áp dụng, dựa trên kinh nghiệm thực tế cùng các dẫn chứng minh bạch.

1. Hiểu rõ bản thân: Bước nền tảng của định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS

Nhiều học sinh lớp 6-9, và chính cha mẹ các em, không biết nên bắt đầu từ đâu khi nói đến lựa chọn nghề. Điểm khởi đầu đúng nhất chính là giúp học sinh hiểu rõ chính mình.

1.1 Đánh giá sở thích và đam mê cá nhân

Mỗi học sinh đều tiềm ẩn những sở thích riêng: người thích vẽ, người yêu thích máy móc, có em thích giao tiếp, có bạn lại đam mê tự nhiên. Hãy khuyến khích các em chia sẻ, viết nhật ký hoặc làm trắc nghiệm sở thích để phát hiện điểm mạnh của mình. Theo nghiên cứu của Holland Codes, việc xác định sớm nhóm sở thích có thể tăng 70% khả năng chọn nghề phù hợp ở tuổi trưởng thành.

1.2 Xác định năng lực và điểm mạnh yếu

Bên cạnh sở thích, năng lực cũng đóng vai trò quyết định. Thầy cô và phụ huynh có thể đánh giá dựa trên thành tích học tập, kết quả các môn học, khả năng tư duy logic, mềm dẻo hoặc sáng tạo,… Vừa hỗ trợ vừa khách quan quan sát hàng ngày sẽ phát hiện ra những tố chất nghề nghiệp tương lai ở các em.

Xem thêm: Bí quyết học tập hiệu quả giúp phát triển bản thân

2. Khám phá và hiểu biết về các ngành nghề

Đây là bước không thể thiếu khi định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS. Các em cần hiểu rõ ngành đó làm gì, cần kỹ năng gì và tiềm năng phát triển ra sao.

2.1 Đa dạng phương pháp tiếp cận nghề nghiệp

Học sinh THCS hiện nay có thể tiếp cận thông tin qua Internet, truyền hình, sách báo hoặc các buổi dã ngoại thực tế. Trong các năm gần đây, nhiều trường đã tổ chức chương trình “Ngày hội nghề nghiệp”, “Tham quan doanh nghiệp” hữu ích.

2.2 Cập nhật xu hướng ngành nghề

Theo Báo cáo thị trường lao động năm 2023 của Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội, các ngành Công nghệ thông tin, Thiết kế đa phương tiện, Du lịch, Quản trị kinh doanh, Logistics… có tốc độ tăng trưởng trên 15%/năm. Ngoài ra, các ngành nghề trong lĩnh vực sáng tạo, khoa học và giáo dục đang dần lên ngôi. Học sinh cần được cung cấp những thông tin mới nhất về xu thế này.

Xem thêm: Kiến thức nghề nghiệp và xu hướng tương lai

3. Rèn luyện kỹ năng mềm cần thiết cho định hướng nghề nghiệp

Bên cạnh kiến thức chuyên môn, kỹ năng mềm là yếu tố giúp học sinh THCS dễ dàng thích nghi và phát triển bản thân trong bất kỳ môi trường nghề nghiệp nào.

3.1 Giao tiếp và làm việc nhóm

Khối THCS là thời điểm vàng để rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác qua hoạt động ngoại khoá, dự án lớp, câu lạc bộ sở thích,… Những bạn biết làm việc nhóm, chia sẻ ý kiến, thuyết trình trước đám đông sẽ ưu thế hơn khi lựa chọn ngành nghề thiên về lãnh đạo hoặc sáng tạo.

3.2 Quản lý thời gian và giải quyết vấn đề

Kỹ năng phân chia thời gian hợp lý, lên kế hoạch học tập/làm việc và chủ động giải quyết vấn đề phát sinh là nền móng từ sớm cho quá trình học tập sau này. Các chuyên gia giáo dục cho rằng, học sinh được hướng dẫn kỹ năng mềm từ THCS sẽ tăng 65% khả năng thành công khi theo học các bậc học hoặc nghề nghiệp chuyên sâu (WorldBank).

4. Tham khảo ý kiến, nhận tư vấn từ nhiều nguồn

Không nên giới hạn nguồn tư vấn chỉ từ gia đình, bởi mỗi người lại có góc nhìn và trải nghiệm khác nhau về nghề nghiệp. Các em cần tiếp nhận thông tin đa chiều để có quyết định đúng đắn.

4.1 Trao đổi với cha mẹ, thầy cô và người làm trong ngành

Phụ huynh sẽ hiểu rõ tính cách, khả năng của con và đưa ra lời khuyên thực tế, gần gũi. Thầy cô giáo với kinh nghiệm và kiến thức học thuật sẽ gợi ý về ngành nghề phù hợp chuyên môn, còn người làm nghề thực tế sẽ cung cấp thông tin về công việc, thu nhập, xu hướng phát triển. Kết hợp nhiều nguồn tư vấn giúp các em có cái nhìn tổng quan và khách quan nhất.

Đọc thêm: Kinh nghiệm dạy con định hướng nghề nghiệp

4.2 Tham gia các chương trình hướng nghiệp thực tế

Các hội thảo hướng nghiệp, du học, ngày hội việc làm, trại hè trải nghiệm nghề đang ngày càng phổ biến và mang lại nhiều cơ hội khám phá thực tiễn cho học sinh THCS. Hãy chủ động tham gia cũng như động viên các em thử sức ở các vị trí công việc khác nhau để nhận biết sự phù hợp thật sự của bản thân.

5. Lập kế hoạch phát triển nghề nghiệp từ sớm

Một lộ trình rõ ràng, bám sát với sở thích, năng lực và xu hướng thị trường sẽ giúp học sinh không bị “đi lệch hướng” khi bước vào các cấp học kế tiếp. Đây là bước quan trọng cần sự đồng hành của cha mẹ và sự hướng dẫn chuyên môn của thầy cô.

5.1 Xác định mục tiêu dài hạn và ngắn hạn

Ví dụ, em Quang đam mê máy tính, mục tiêu ngắn hạn là học tốt Toán, Tin học, tham gia CLB Robotics ở trường. Mục tiêu dài hạn là theo ngành Công nghệ thông tin, sau này làm kỹ sư phần mềm. Việc chia nhỏ mục tiêu giúp học sinh THCS chủ động rèn luyện bản thân, không bị áp lực hoặc bỏ lỡ cơ hội.

5.2 Theo dõi, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch

Quá trình học tập và phát triển không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Cha mẹ nên đồng hành, thường xuyên trò chuyện, lắng nghe để kịp thời nhận diện khó khăn, điều chỉnh lộ trình. Các kỹ năng đặt mục tiêu SMART (Cụ thể – Đo lường được – Có thể đạt được – Thực tế – Thời gian cụ thể) cũng rất hữu ích ở bước này.

Gợi ý thêm: Tham khảo các bài viết định hướng nghề nghiệp trên trang chủ Novateen

6. Thực hiện và trải nghiệm – Bí quyết kiểm chứng thực tế định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS

[bước này tập trung vào việc chuyển lý thuyết thành thực tiễn, nâng cao năng lực thích ứng nghề nghiệp cho học sinh ngay trong thời trung học cơ sở]

6.1 Học sinh chủ động tham gia hoạt động ngoại khoá, học các môn bổ trợ

Những hoạt động ngoài giờ, trải nghiệm thực tế như tình nguyện, tổ chức sự kiện, thi sáng tạo khoa học, phỏng vấn nghề… sẽ giúp các em có cái nhìn rõ ràng về công việc mình hướng tới. Đừng quên các khóa học ngắn hạn về kỹ năng như lập trình, sáng tạo nội dung, thuyết trình… giúp định hình nền tảng nghề nghiệp từ sớm.

6.2 Học hỏi thông qua quan sát, thực hành nghề nghiệp đơn giản tại nhà/trường

Cha mẹ có thể hướng dẫn các con làm quen công việc văn phòng như đánh máy, sắp xếp tài liệu, lập kế hoạch chi tiêu,… hoặc các hoạt động khác phù hợp với nghề nghiệp trong tương lai. Khi thực sự “dấn thân”, học sinh mới tự đánh giá chính xác mình có phù hợp với ngành nghề đó hay không.

Tham khảo thêm các chủ đề về tâm lý học đường và động lực học tập.

7. Chuẩn bị tâm lý và hỗ trợ phát triển toàn diện

Định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS không chỉ là chọn một nghề, mà còn hướng tới sự phát triển toàn diện cả thể chất – trí tuệ – tinh thần để các em vững vàng trước thử thách tương lai.

7.1 Xây dựng tư duy cầu tiến, dám thử – dám thay đổi

Đây là “vaccine” chống lại hội chứng “bình chân như vại”, giúp học sinh giữ được sự nhiệt tình, dấn thân với ngành nghề đã chọn. Cha mẹ và thầy cô nên thường xuyên động viên, chia sẻ, tạo động lực tích cực mỗi khi các em vấp phải khó khăn, thất bại.

7.2 Tư vấn tâm lý học đường kết hợp phát triển nhân cách

Khối THCS là giai đoạn nhiều biến động tâm lý, dễ xảy ra khủng hoảng hay tự ti, so sánh bản thân. Trường học nên kết hợp chương trình tư vấn tâm lý, trị liệu nhóm hoặc tổ chức talkshow truyền cảm hứng để hỗ trợ các em. Đừng quên trau dồi cho học sinh các giá trị đạo đức, sự đồng cảm, trách nhiệm xã hội – hành trang không thể thiếu cho bất kỳ nghề nghiệp nào.

Giải đáp thắc mắc thường gặp về định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS

1. Nên bắt đầu định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS từ lớp mấy?

Nên bắt đầu càng sớm càng tốt, ngay từ lớp 6. Tuy nhiên thời điểm lý tưởng nhất là từ lớp 7–8, khi các em bắt đầu có ý thức rõ hơn về bản thân và xu hướng học tập.

2. Phụ huynh nên làm gì nếu con chưa xác định được đam mê, sở thích?

Đồng hành lắng nghe, tạo điều kiện cho con trải nghiệm nhiều hoạt động, môn học và ngành nghề khác nhau. Đừng áp đặt, mà hãy để con có thời gian khám phá bản thân một cách tự nhiên.

3. Định hướng sai nghề ở tuổi THCS có nghiêm trọng không?

Không quá nghiêm trọng, bởi các em còn nhiều cơ hội điều chỉnh ở bậc học tiếp theo. Điều quan trọng là luôn tạo điều kiện cho con hiểu bản thân và được làm lại nếu chưa đúng hướng.

4. Có nên đưa con đi tư vấn hướng nghiệp chuyên sâu không?

Nếu điều kiện cho phép, điều này rất hữu ích – nhất là khi học sinh còn băn khoăn, chưa xác định được ngành nghề phù hợp. Tuy nhiên, cần kết hợp với sự tư vấn, định hướng từ gia đình và nhà trường.

5. Tìm hiểu về các ngành nghề mới phù hợp với tương lai ở đâu?

Hãy theo dõi các website chính thống về nghề nghiệp như Careers.govt.nz, báo cáo xu hướng của Bộ Giáo dục, Bộ Lao động hoặc hỏi người đang làm việc thực tế trong ngành đó.

Xem thêm các chủ đề hữu ích khác về học tập, tâm lý, và dạy con để đồng hành cùng con phát triển toàn diện!