Cách trao đổi với con khi con không muốn học: 7 bí quyết để con hợp tác mà không cần la mắng
Nhiều cha mẹ cảm thấy bất lực khi đứng trước tình cảnh con chán học, bướng bỉnh và luôn tìm cách né tránh bài vở. Tuy nhiên, la mắng hay gây áp lực sẽ chỉ khiến vấn đề chuyển biến theo chiều hướng tiêu cực. Vậy, cách trao đổi với con khi con không muốn học như thế nào để trẻ tự giác, hợp tác và hứng thú hơn với việc học? Nội dung dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp bài toán nan giải này và áp dụng thành công ngay tại nhà.
1. Hiểu được tâm lý của con trước khi trao đổi
Nhận diện nguyên nhân khiến trẻ không muốn học
Mỗi đứa trẻ đều có lý do khác nhau khi tỏ ra chán nản việc học. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Áp lực thành tích quá lớn từ phía cha mẹ hoặc trường học
- Trẻ chưa tìm thấy niềm vui trong học tập
- Kiến thức quá khó hoặc không phù hợp với năng lực
- Trẻ thiếu động lực, gặp các vấn đề tâm lý như lo âu, tự ti
Ví dụ, nghiên cứu của American Psychological Association cho thấy, 45% học sinh gặp áp lực về điểm số, khiến họ mất hứng thú và giảm hiệu quả học tập (APA).
Lắng nghe cảm xúc của trẻ
Một trong những cách trao đổi với con khi con không muốn học hiệu quả chính là đặt mình vào vị trí của con và lắng nghe những khó khăn con gặp phải. Cha mẹ nên:
- Đặt câu hỏi mở, không phán xét: “Con cảm thấy thế nào về môn Toán gần đây?”
- Kiên nhẫn chờ đợi câu trả lời thay vì vội vàng đưa ra nhận định
- Thể hiện sự đồng cảm: “Mẹ hiểu con cũng mệt mỏi khi học mãi không tiến bộ.”
Lắng nghe là bước nền tảng để trẻ cảm thấy được tôn trọng và mở lòng, đồng thời giúp cha mẹ nắm được vấn đề cốt lõi cần tháo gỡ (Tâm lý).
2. Tạo môi trường trao đổi tích cực, không áp lực
Xây dựng không khí thân thiện khi trò chuyện
Một bầu không khí tích cực, cởi mở sẽ giúp trẻ thoải mái nói ra cảm nhận của mình. Hãy:
- Chọn thời điểm phù hợp (không nói chuyện khi trẻ đang mệt, đói hoặc cáu giận)
- Ngồi ngang hàng với con, nhìn vào mắt con khi nói chuyện
- Tránh những từ ngữ tiêu cực như “lười”, “vô trách nhiệm” khi đề cập vấn đề học tập
Bạn có thể tham khảo thêm trên chuyên mục Dạy con để biết cách ứng xử phù hợp và tích cực với trẻ.
Khuyến khích con chia sẻ thay vì ép buộc
Hãy nói chuyện với tâm thế muốn hiểu con thay vì chỉ muốn giải quyết vấn đề. Ví dụ:
- “Con có điều gì làm con chưa muốn học không? Nói cho mẹ nghe nhé.”
- Chấp nhận cảm xúc “chán học” là bình thường chứ không phải lỗi lầm của con
Bé sẽ cởi mở và sẵn sàng lắng nghe hơn khi cảm nhận cha mẹ luôn ủng hộ mình.
3. Áp dụng 7 bí quyết trao đổi hiệu quả khi con không muốn học
1. Gợi ý thay vì ra lệnh
Nghiên cứu chỉ ra, trẻ thường phản kháng nếu bị ép buộc. Thay vì nói “Con phải học bài ngay!”, hãy chuyển thành “Con thấy mình nên bắt đầu học môn nào trước nhỉ?”. Cách gợi ý nhẹ nhàng giúp trẻ cảm nhận mình là người tự ra quyết định.
2. Đặt mục tiêu nhỏ dễ đạt được
Đưa ra những mục tiêu lớn thường khiến trẻ sợ hãi và lười cố gắng. Bạn nên chia nhỏ bài học thành từng phần để con sense achievement (cảm giác hoàn thành). Ví dụ, thay vì “Con hãy học xong Toán hôm nay”, hãy thử “Chúng ta học 5 bài toán, nghỉ 10 phút rồi tiếp tục nhé.”
3. Khen ngợi và ghi nhận nỗ lực, không chỉ kết quả
Theo UNICEF, sự động viên tích cực giúp trẻ có động lực tốt hơn. Đừng tiết kiệm những câu như:
- “Mẹ thấy con cố gắng rồi, mẹ rất tự hào.”
- “Dù con chưa hiểu hết, con đã kiên trì ngồi học, thật tuyệt!”.
4. Dẫn dắt con tự nhận diện khó khăn
Đôi khi, trẻ không muốn học vì không hiểu bài hoặc gặp khó khăn trong tiếp nhận kiến thức. Đặt câu hỏi như “Con thấy phần nào khó nhất?”, “Mình cùng tìm cách giải quyết nhé?” vừa giúp con tự nhận diện vấn đề vừa tăng khả năng hợp tác.
5. Kết nối học tập với sở thích của con
Nếu con thích bóng đá, hãy liên hệ môn Toán với điểm số các cầu thủ. Nếu con thích công nghệ, động viên dùng Youtube Kids, phần mềm học trực tuyến để biến giờ học thành trải nghiệm vui.
6. Đưa ra lựa chọn để con cảm thấy được tôn trọng
Bạn có thể hỏi: “Con thích học Toán hay Tiếng Việt trước?”, “Con cần mẹ ngồi cùng hay muốn tự học?” Những lựa chọn nhỏ giúp trẻ chủ động và có trách nhiệm hơn với quá trình học tập.
7. Luôn giữ bình tĩnh và kiên định
Việc trao đổi với con khi con không muốn học sẽ không hiệu quả nếu cha mẹ nóng vội, quát tháo hay buông xuôi. Hãy kiên định với nguyên tắc nhưng vẫn giữ sự ân cần. Nếu chưa thành công, đừng vội nản lòng mà hãy tiếp tục đồng hành và tìm kiếm giải pháp cùng con.
4. Ứng dụng các mẹo giao tiếp theo từng độ tuổi
Với trẻ tiểu học (6-11 tuổi)
Ở lứa tuổi này, các con còn non nớt về mặt cảm xúc và tư duy. Cha mẹ nên:
- Dùng trò chơi, hình ảnh sinh động để truyền đạt nội dung học tập
- Sử dụng các câu chuyện gần gũi để dẫn dắt trẻ bày tỏ suy nghĩ
- Hạn chế dùng từ “phải”, “bắt buộc” mà thay bằng “cùng làm”, “thử xem sao”
Với trẻ THCS, THPT (12-17 tuổi)
Trẻ đã biết phản biện và có nhu cầu độc lập cao hơn:
- Trao đổi như những người bạn, cùng lắng nghe góc nhìn của con
- Động viên con đề xuất giải pháp tự quản lý việc học
- Nhấn mạnh lợi ích thực tế, liên hệ học tập với mục tiêu cuộc sống
Tham khảo thêm tại Học tập để có nhiều mẹo học phù hợp từng lứa tuổi.
5. Xây dựng thói quen học tập lâu dài mà không gây áp lực
Duy trì thói quen trò chuyện hàng ngày về việc học
Các cuộc trao đổi khi con không muốn học không chỉ dừng ở một lần, mà là quá trình đồng hành lâu dài. Cha mẹ hãy đều đặn:
- Dành thời gian hỏi han nhẹ nhàng mỗi ngày: “Hôm nay học có chuyện gì vui không?”
- Kể về trải nghiệm tự học của bản thân lúc nhỏ để khơi gợi động lực
Kết hợp nhuần nhuyễn trao đổi với các hoạt động trải nghiệm ngoài lớp học
Đối với các vấn đề sâu rộng hơn về cân bằng cảm xúc, kiến thức và động lực, bạn có thể tham khảo chuyên mục Kiến thức. Những hoạt động ngoại khóa, cùng làm việc nhà, cùng đi dã ngoại cũng giúp việc trao đổi trở nên gần gũi, hiệu quả hơn.
6. Giải đáp thắc mắc thường gặp về cách trao đổi với con khi con không muốn học
1. Nên bắt đầu trao đổi với con từ khi nào là tốt nhất?
Bạn nên trò chuyện với con ngay khi phát hiện dấu hiệu trẻ chán học, không nên trì hoãn để vấn đề ngày càng nghiêm trọng.
2. La mắng hoặc dọa phạt có khiến trẻ thay đổi thái độ?
La mắng chỉ khiến trẻ thêm áp lực và khép mình. Hãy dùng phương pháp lắng nghe và động viên để đạt hiệu quả lâu dài.
3. Nếu trẻ vẫn không hợp tác sau khi đã cố gắng trao đổi thì sao?
Hãy xem xét lại nguyên nhân sâu xa (ví dụ, vấn đề tâm lý, kiến thức quá tải) và nên tham khảo ý kiến chuyên gia nếu cần thiết.
4. Ứng xử khi con phản ứng tiêu cực hoặc im lặng như thế nào?
Đừng ép buộc; hãy chờ thời điểm khác để con sẵn sàng mở lòng và thể hiện sự kiên trì đồng hành cùng con.
5. Vai trò của các thành viên khác trong gia đình trong việc trao đổi với con?
Mọi thành viên (bố mẹ, ông bà) nên nhất quán quan điểm, tránh để trẻ cảm thấy bị so sánh hay áp lực từ nhiều phía.
Hy vọng những chia sẻ từ Novateen giúp phụ huynh tự tin áp dụng cách trao đổi với con khi con không muốn học một cách nhẹ nhàng, hiệu quả, nuôi dưỡng tình yêu học tập bền vững cho con.
Tham khảo thêm nhiều bài viết hữu ích tại Trang chủ Novateen.
