Cách kiểm soát cảm xúc cho học sinh THCS: 7 bước đơn giản giúp vượt qua áp lực học tập

Cảm xúc là một trong những điều quan trọng, đặc biệt với học sinh trong độ tuổi THCS. Các con phải đối mặt với áp lực học tập, mối quan hệ bạn bè, thay đổi tâm sinh lý và mong muốn khẳng định bản thân. Những cảm xúc tiêu cực như căng thẳng, lo âu, buồn bã không được kiểm soát kịp thời có thể ảnh hưởng sâu rộng đến tâm lý và kết quả học tập. Vậy cách kiểm soát cảm xúc cho học sinh THCS như thế nào là hiệu quả? Bài viết này sẽ đưa ra 7 bước đơn giản mà cực kỳ hữu ích để làm chủ cảm xúc mỗi ngày.

Vì sao học sinh THCS dễ gặp khó khăn về cảm xúc?

1. Giai đoạn phát triển đặc biệt

Tuổi THCS là “bản lề” chuyển giao giữa trẻ em và người lớn. Độ tuổi này, trẻ bắt đầu nhận thức sâu sắc về bản thân, dễ dao động cảm xúc trước những sự kiện dù nhỏ nhất. Nếu không có kiến thức tâm lý vững vàng, các em rất dễ mất kiểm soát, lo âu kéo dài, thậm chí xuất hiện các dấu hiệu trầm cảm.

2. Áp lực học tập và kỳ vọng xã hội

Chương trình học tăng dần, áp lực điểm số, kỳ vọng gia đình và cạnh tranh với bạn bè đều tạo nên sức ép không nhỏ. Theo khảo sát của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (2022), có đến 67% học sinh THCS thường xuyên gặp áp lực vì bài vở và thi cử. Đây là lý do tại sao việc trang bị cách kiểm soát cảm xúc cho học sinh THCS lại ngày càng quan trọng.

7 bước đơn giản giúp kiểm soát cảm xúc cho học sinh THCS

1. Nhận diện và gọi tên cảm xúc

Bước đầu tiên trong cách kiểm soát cảm xúc cho học sinh THCS là biết rõ mình đang cảm thấy thế nào. Hãy tự hỏi: “Mình đang vui, buồn, giận hay lo lắng?” Việc xác định và gọi tên cảm xúc giúp não bộ xử lý tình huống hợp lý, tránh bùng phát hành động tiêu cực. Trẻ có thể luyện tập ghi nhật ký cảm xúc mỗi ngày.

2. Chia sẻ với người đáng tin cậy

Đừng ngại tâm sự với cha mẹ, thầy cô hoặc bạn thân. Khi cảm xúc được giãi bày, não bộ sẽ giảm căng thẳng và lấy lại cân bằng nhanh hơn. Ví dụ, những bạn từng gặp áp lực kiểm tra cuối kỳ nếu được cha mẹ chia sẻ đã cải thiện kết quả học tập rõ rệt (Verywell Family).

3. Sử dụng kỹ thuật hít thở sâu

Mỗi khi lo lắng hay tức giận, hãy thử dừng lại và hít thật sâu qua mũi, giữ hơi 3 giây rồi thở từ từ qua miệng. Theo nghiên cứu của Đại học Harvard, chỉ cần 2-3 phút luyện tập hơi thở đã giúp giảm đáng kể nhịp tim và xoa dịu cảm xúc tiêu cực.

4. Tập trung vào giải pháp thay vì vấn đề

Mọi khó khăn đều có lối ra. Khi gặp chuyện không như ý, hãy tự hỏi: “Có cách nào để giải quyết không?” Ví dụ, nếu bị điểm kém, nên nghĩ cách ôn tập lại thay vì tự trách bản thân. Định hướng này giúp các em học sinh chủ động hơn, xây dựng lòng tự tin.

5. Tránh xa nguồn gây căng thẳng khi cần thiết

Nếu cảm thấy quá áp lực vì một tình huống nào đó (chẳng hạn bị bạn bè trêu chọc), hãy dũng cảm rời khỏi nơi ấy, dành thời gian yên tĩnh hoặc chuyển sang hoạt động khác. Đây là phương pháp bảo vệ cảm xúc tạm thời, giúp đầu óc đủ tỉnh táo để xử lý sau.

6. Lên thời gian biểu khoa học

Sự căng thẳng phần lớn xuất phát từ việc tổ chức học tập chưa hợp lý. Lập thời gian biểu rõ ràng, xen kẽ giữa học và nghỉ ngơi, sẽ giúp các em kiểm soát cảm xúc, không để áp lực đè nặng. Nghiên cứu cho thấy, những học sinh chủ động sắp xếp thời gian ít có nguy cơ stress hơn 45% (theo UNICEF Việt Nam).

7. Rèn luyện thể thao và sở thích cá nhân

Tham gia các môn thể thao hoặc hoạt động nghệ thuật (vẽ, nhạc, nhảy…) giúp giải phóng endorphin – hormone mang lại cảm giác vui vẻ. Một buổi tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày không chỉ nâng cao sức khỏe mà còn giúp ổn định cảm xúc tuyệt vời.

Lợi ích khi nắm vững cách kiểm soát cảm xúc cho học sinh THCS

1. Học tập hiệu quả hơn

Khi cảm xúc ổn định, bộ não sẽ duy trì trạng thái tập trung, ghi nhớ và sáng tạo cao nhất. Các em dễ đạt thành tích tốt, yêu thích việc học và giảm đáng kể những sai sót do lo lắng hoặc mất tự tin.

2. Gắn kết quan hệ xã hội

Làm chủ cảm xúc sẽ giúp học sinh biết thông cảm, tôn trọng và xây dựng mối quan hệ lành mạnh hơn với bạn bè, thầy cô cũng như gia đình. Một số trường học ứng dụng bài học cảm xúc-xã hội thường có tỷ lệ học sinh bạo lực thấp và tinh thần đoàn kết cao (CASEL).

Một số tình huống thực tế về kiểm soát cảm xúc ở học sinh THCS

1. Vượt qua áp lực thi cử

Minh, học sinh lớp 8, từng bị stress kéo dài mỗi khi đến mùa thi. Nhưng từ lúc áp dụng cách ghi nhật ký cảm xúc và tập thở sâu hàng ngày, Minh đã tự tin đối diện bài kiểm tra mà không còn run sợ, kết quả tăng từ trung bình lên khá.

2. Ứng xử khi có mâu thuẫn với bạn

Hà, học sinh THCS, từng rất nóng nảy mỗi khi có xích mích với bạn bè. Nhưng với kỹ năng nhận diện và tạm rời xa điểm nóng, Hà thành công trong việc làm chủ bản thân, sau này còn hòa giải giúp các bạn khác nữa!

Vai trò của gia đình và nhà trường trong quá trình kiểm soát cảm xúc

1. Gia đình là chỗ dựa vững chắc

Bố mẹ cần thường xuyên lắng nghe, chia sẻ và hướng dẫn con nhận diện cảm xúc. Thái độ bình tĩnh, kiên nhẫn của cha mẹ là hình mẫu để trẻ noi theo trong quá trình lớn lên. Bạn đọc quan tâm có thể tìm hiểu thêm các kinh nghiệm tại chuyên mục Dạy con.

2. Trường học xây dựng môi trường thân thiện

Giáo viên cần chú trọng xây dựng các buổi sinh hoạt lớp, chia sẻ kỹ năng sống và tổ chức hoạt động nhóm. Điều này giúp học sinh học cách giải tỏa cảm xúc, hợp tác, phát triển tư duy tích cực. Nhà trường cũng nên phối hợp với phụ huynh thường xuyên để hỗ trợ các em kịp thời.

Nâng cao kiến thức về tâm lý lứa tuổi THCS

1. Chủ động học hỏi từ nguồn uy tín

Giáo viên và phụ huynh nên trang bị thêm kiến thức tâm lý và kỹ năng giáo dục cảm xúc cho trẻ. Những trang web như Child Mind Institute cung cấp nhiều phương pháp thực tiễn.

2. Khuyến khích học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa

Các câu lạc bộ, dự án xã hội là môi trường lý tưởng giúp học sinh rèn luyện khả năng giao tiếp, giải toả căng thẳng và phát triển bản lĩnh. Đồng thời, các hoạt động này còn giúp tìm được bạn bè đồng cảm, tăng sự gắn kết tập thể.

Giải đáp thắc mắc thường gặp về cách kiểm soát cảm xúc cho học sinh THCS

1. Làm thế nào để biết con trẻ có kiểm soát cảm xúc tốt hay không?

Nếu trẻ giao tiếp hòa đồng, ít nóng giận vô cớ, chủ động chia sẻ cảm xúc và biết tự giải quyết vấn đề học tập, đó là dấu hiệu kiểm soát cảm xúc tốt.

2. Bao lâu nên luyện tập các phương pháp kiểm soát cảm xúc?

Lý tưởng nhất là luyện tập hàng ngày, bất cứ khi nào có cảm xúc tiêu cực hoặc sau các sự kiện quan trọng (kiểm tra, thi cử, xích mích…).

3. Có nên phạt trẻ khi trẻ mất kiểm soát cảm xúc?

Không nên dùng hình phạt. Quan trọng là đồng hành, lắng nghe và hướng dẫn trẻ cách nhận biết, làm chủ cảm xúc đúng đắn.

4. Đâu là nguồn kiến thức tham khảo uy tín về tâm lý học sinh THCS?

Bạn có thể tham khảo các bài viết tại chuyên mục Tâm lý trên Novateen, hay các tổ chức quốc tế như UNICEF, Child Mind Institute.

5. Cách tạo thói quen chia sẻ cảm xúc trong gia đình?

Bắt đầu từ các cuộc trò chuyện nhẹ nhàng hàng ngày, đặt câu hỏi mở, kiên nhẫn lắng nghe và tôn trọng cảm xúc của trẻ, tránh phán xét hay so sánh.

Học sinh THCS hoàn toàn có thể chủ động kiểm soát cảm xúc, vượt qua áp lực học tập với sự đồng hành, chia sẻ của gia đình, thầy cô và bạn bè. Đừng quên truy cập Trang chủ Novateen để cập nhật nhiều kiến thức bổ ích về học tập và phát triển toàn diện!