Giao tiếp của thiếu niên với bạn ngang hàng
Việc thấu hiểu tính chất, đặc điểm mối quan hệ giữa thiếu niên với bạn bè sẽ giúp phụ huynh, thầy cô có thể mượn bạn bè để tác động một cách tích cực trong việc hình thành hoặc điều chỉnh hành vi, nhận thức của thiếu niên một cách hiệu quả.
Ở tuổi thiếu niên, các em bắt đầu hướng ra bên ngoài xã hội và tìm thấy sự đồng điệu nơi bạn bè do đó giao tiếp, đặc biệt là giao tiếp với bạn đã trở thành một hoạt động riêng và chiếm vị trí quan trọng, có thể cao đến mức đẩy lùi học tập xuống vị trí thứ hai và làm giảm đi nhiều những cuộc giao tiếp với người thân.
- Chức năng của giao tiếp với bạn ngang hàng ở tuổi thiếu niên
- Chức năng thông tin: là một kênh thông tin rất quan trọng, thông qua đó các em nhận biết được nhiều thông tin mà người lớn không cho các em biết. Chẳng hạn phần lớn thông tin về giới tính, thiếu niên thu thập được từ bạn cùng tuổi.
- Chức năng học hỏi: Nhóm bạn giúp thiếu niên phát triển các kỹ năng xã hội, khả năng lý luận, diễn tả xúc cảm. Đối thoại và tranh luận với bạn bè, thiếu niên học cách diễn tả ý nghĩ, xúc cảm, khả năng giải quyết vấn đề; học hỏi một cách thực tế việc biểu lộ tình cảm, săn sóc, thương yêu, làm giảm đi những nóng giận và những xúc cảm tiêu cực. Bạn bè làm cho thiếu niên tăng cường nhận định về giá trị đạo đức và các giá trị khác. Trong nhóm bạn, thiếu niên phải tự đánh giá những giá trị của chính mình và của các bạn và quyết định hành động, ứng xử hợp lý, kịp thời. Quá trình đánh giá này có thể giúp thiếu niên lĩnh hội được những chuẩn mực, giá trị đạo đức của xã hội.
- Chức năng tiếp xúc xúc cảm: Thiếu niên thường chọn bạn để tâm sự “bí mật” những ước mơ, tình cảm lãng mạn, những vấn đề thầm kín, thậm chí cả những vấn đề không rõ chủ đề; nhằm thoả mãn nhu cầu tiếp xúc xúc cảm. Việc được gặp nhau hàng ngày để giãi bày tâm sự, để trao đổi các sự kiện, các cảm nhận và các suy tư của mình là nhu cầu nổi trội của tuổi thiếu niên, là niềm hạnh phúc về mặt tình cảm và sự ổn định xúc cảm quan trọng đối với các em. Việc có được sự tôn trọng, lắng nghe, đồng cảm, chia sẻ và yêu mến của bạn bè là điều có ý nghĩa quan trọng đối với lòng tự trọng của thiếu niên.
- Chức năng thể hiện và khẳng định nhân cách cá nhân: Việc giao tiếp với bạn ngang hàng là cách tốt để thiếu niên thể hiện và khẳng định cá tính, tính cách, xu hướng và và trí tuệ của mình. Giao tiếp với bạn khác giới đã giúp thiếu niên khẳng định sự trưởng thành về giới tính của mình. Cách ứng xử và thái độ của thiếu niên sẽ được phát triển trong quan hệ với bạn khác giới để chứng tỏ sự trưởng thành của bản thân.
- Bạn bè giúp nâng cao lòng tự trọng của thiếu niên. Nhóm bạn tốt thường tự hào về những điều họ đã làm. Lòng tự hào đúng lúc, đúng mức, niềm hạnh phúc vì có bạn đã làm lòng tự trọng của thiếu niên được nâng cao. Giáo dục lẫn nhau thông qua bạn ngang hàng là một nét đặc thù trong quan hệ của thiếu niên với bạn.
Đặc điểm giao tiếp của thiếu niên với bạn ngang hàng
- Nhu cầu giao tiếp với bạn ngang hàng phát triển mạnh:
- Khao khát tìm một vị trí ở bạn bè, tập thể, muốn được sự công nhận của bạn bè, giao tiếp với bạn bè để khẳng định mình. Người bạn thân được các em coi như “cái tôi thứ hai của mình”.
- Trong cuộc sống hàng ngày thiếu niên không thể không có bạn. Các em có những rung cảm nặng nề nếu quan hệ với bạn bị nghèo nàn hay nếu các em bị mất bạn.
- Sự tẩy chay của bạn bè có thể thúc đẩy thiếu niên sửa chữa những khuyết điểm để được hòa nhập với bạn, cũng có thể khiến các em gia nhập nhóm khác, hoặc nảy sinh những hành vi tiêu cực như phá phách, gây hấn.
- Quan hệ với bạn của thiếu niên là hệ thống độc lập và bình đẳng, là quan hệ riêng của mình; muốn được độc lập, không muốn người lớn can thiệp vào.
- Quan hệ với bạn của thiếu niên là hệ thống yêu cầu cao và máy móc:
- Có các chuẩn mực tình bạn cao và chặt chẽ, yêu cầu rất cao về phía bạn cũng như bản thân.
- Các phẩm chất tâm lý được thiếu niên đặc biệt coi trọng là các phẩm chất liên quan trực tiếp tới sự tôn trọng, bình đẳng, trung thực, trung thành, dám hy sinh quyền lợi của mình vì bạn…
- Coi trọng các phẩm chất liên quan tới các thành tích trong học tập của bạn như sự thông minh, chăm chỉ, kiên trì, làm việc có nguyên tắc, phương pháp, nhiệt tình và có trách nhiệm đối với công việc chung của nhóm…
Điều đáng lưu ý là các yêu cầu về chuẩn mực trong tình bạn của tuổi thiếu niên về cơ bản phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội và là cơ sở của lí tưởng đạo đức xã hội đang hình thành và phát triển ở tuổi thiếu niên.
Như vậy, người lớn, nhất là thầy cô giáo và cha mẹ cần:
- Khuyến khích các em duy trì và phát triển các chuẩn mực này…
- Đồng thời cần thường xuyên quan tâm, giúp đỡ các em tránh sự cường điệu hoá, tuyệt đối hoá các chuẩn mực đó trong ứng xử hàng ngày,
- Giúp trẻ tránh sự ngộ nhận những phẩm chất này với các nhận thức, thái độ và hành vi không phù hợp như sự bướng bỉnh trước người lớn, sự bao che khuyết điểm, a dua với nhóm bạn cùng làm việc tiêu cực vì “lời hứa danh dự”…
- Tận dụng mối quan hệ bạn bè của thiếu niên để tác động tích cực đến việc hình thành và điều chỉnh những hành vi, nhận thức cho đúng đắn, lành mạnh. Lưu ý khi tận dụng các mối quan hệ này là tránh để thiếu niên cảm thấy không được tôn trọng, bị lừa dối,…
Mời quý phụ huynh xem thêm phần 1 và phần 2 để hiểu hơn về đặc điểm hoạt động chủ đạo của con trong học tập và mối quan hệ với người lớn:
https://blog.novateen.vn/hoat-dong-chu-dao-cua-hoc-sinh-thcs-tuoi-thieu-nien-p2/
https://blog.novateen.vn/hoat-dong-chu-dao-cua-hoc-sinh-thcs-tuoi-thieu-nien/
